Het boek De Klompenraad uit de Dalestraat. Kerkstrijd en het Schisma in Banholt en Terhorst 1872-1881 beschrijft voor het eerst sinds 150 jaar betrouwbaar en volledig deze kleurrijke episode in de Limburgse (kerk)geschiedenis. 

BANHOLT Het waren spraakmakende gebeurtenissen, in de jaren 1872 tot 1881. De gehuchten Banholt en Terhorst wilden een eigen kerkje met een priester, los van de parochiekerk in Mheer. Alle wereldlijke en kerkelijke overheden waren daar tegen. Dus bouwden de gehuchten hun godshuis zelf. Dit leidde tot hevige strijd tussen de gehuchten en die overheden. Maar ernstige verdeeldheid heerste ook aan de verschillende fronten. 

Tegenwerking van de wereldlijke overheid

Fervent tegenstander van het kerkje was de baron van Mheer, Otto Napoleon de Loë Imstenraedt, die burgemeester van Mheer was vanaf 1876. Hij liet geen middel onbeproefd om de kerkbouw te verhinderen en ongedaan te maken. De kerkstrijders probeerden hun gelijk te halen bij hogere bestuurlijke overheden: de commissaris van de Koning, Gedeputeerde Staten van Limburg, verschillende ministeries, tot zelfs bij de Koning. Maar nergens vonden zij enige steun. 

Tegenwerking van de bisschop en zijn geestelijkheid

De bisschop van Roermond, Mgr. J.A. Paredis, had toestemming gegeven tot bouw van een kapel, maar onder voorwaarden die voor meerdere uitleg vatbaar waren. Dit leidde tot meningsverschillen met de bisschop. Toen de kerkbouw gereed was, weigerde monseigneur de aanstelling van een priester. De deken van Gulpen alsook de pastoor en de kapelaan van Mheer schaarden zich aan de kant van de bisschop. Ook hier zochten de kerkstrijders steun hogerop: bij een voormalige pastoor, bij de pauselijke internuntius, ja zelfs bij de Paus zelf. Maar ook hier vonden zij geen gehoor. Ten einde raad namen Banholt en Terhorst zelf een eigen pastoor in dienst, een uit Bohemen afkomstige, afvallige priester. Hij werd geworven en aangesteld met hulp en steun van hoogwaardigheidsbekleders en zielzorgers uit verschillende gezindten: de Oud-Katholieke Kerk, de Nederlandse Hervormde Kerk en de Oud-bisschoppelijke Cleresie. Toen de afvallige priester zijn schismatieke woord geing verkondigen in Banholt en Terhorst, capituleerde bisschop Paredis van Roermond. Hij verhief Banholt tot rectoraat, maar met de minst mogelijke bevoegdheden, op 28 februari 1881. 

Archiefonderzoek

Deze gebeurtenissen, die de natie choqueerden, althans door alle landelijke en veel regionale bladen breed werden uitgemeten, worden nu voor het eerst volledig, gedetailleerd en in hun context beschreven. De auteur, dr. Harry van der Bruggen, was van 1980 tot 2008 docent en onderzoeker aan de Universiteit Maastricht en van 2013 tot 2022 archivaris van de St. Gerlachuskerk in Banholt. Hij verrichtte het nodige bronnenonderzoek. Naast dit archief materiaal wist hij talrijke nog onbekende en nog niet-bestudeerde primaire bronnen te verzamelen uit verschillende hoeken. Oorspronkelijke verslagen, briefwisselingen tussen direct betrokkenen, een dagboek van een van de kerkstrijders, werkaantekeningen en notariële akten worden afgewisseld met krantenverslagen, ingezonden stukken en advertenties. Zo ontstaat een levendig, waarheidsgetrouw en kleurrijk beeld van deze uitzonderlijke, onstuimige episode in de Limburgse (kerk)geschiedenis.